مهین نورافروز: فرش دستبافت که روزی برای خود آوازه‌ای داشت حالا به واسطه تحریم‌ها و به صرفه نبودن دستمزد‌ها و خرید دلالان با قیمت پایین از بافندگان کم رنگ شده است و بسیاری از کشور‌های همسایه که خود روزی مشتریان این فرش‌ها برای خرید بودند حالا بازار‌های بزرگ و نمایشگاه‌های جهانی را قبضه کرده‌اند.
فرش دستبافت و ترکمن در استان گلستان بیش از شش هزار سال سابقه دارد و بر اساس آمار‌های موجود در طول این سال‌ها بیش از ۸۱۱ طرح و نماد از جمله آئینه گل، ماری گل، قابسه گل، درناق گل، ارسای گل، جوال گل و… روی آنها بافته شده است و راز این نماد‌ها که هر کدام براساس باور و اعتقادی که وجود دارد، شناسایی شده است.
چند سالی می‌شود که فرش دستبافت و بافندگان گلستانی به دلیل مشکلاتی از جمله فقدان سرمایه در گردش، مشکلات بیمه‌ای، دستمزد‌های پایین و سختی کار بخصوص برای بانوان و کم توجهی مسئولان به این هنر جهانی، کاهش صادرات، مشکلات ارزی برای صادرات، افزایش قیمت نخ و دار، فقدان تنوع در نقشه ها، عدم تبلیغات و بازاریابی بهینه، افزایش تعداد رقبا و همچنین عدم حضور در نمایشگاه‌های تخصصی، کم توجهی به تجلیل از بافندگان و فعالان این صنعت و کاهش قدرت خرید مردم در داخل کشور از رونق افتاده است.
به گفته عبدالله بهرامی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف کشور به دلایل مختلف امروزه فرش ایران در تجارت جهانی این هنر-صنعت جایگاه خود را از دست داده است. چرا که از یک طرف مورد تحریم گسترده دولت آمریکا هست و از سویی دیگر اقدامات غیر کارشناسی و غیر دلسوزانه مسئولان امر از جمله اجرای تعهد ارزی (پیمان سپاری)، افزایش غیر قابل پیش بینی قیمت مواد اولیه، افزایش چند صددرصدی هزینه حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه‌ها بخصوص نمایشگاه تهران، عدم اجرای قانون بیمه قالیبافان، عدم ارائه تسهیلات کم بهره، عدم اجرای مصوبه صدور شناسنامه و عدم نظارت بر قاچاق و عرضه فرش‌های افغانی، پاکستانی و ترکیه‌ای در بازار داخلی و…. هر یک از این موارد به تنهایی برای زمین گیر و نابود شدن یک صنعت کافی است که متاسفانه هنر صنعت فرش دستباف ایرانی با وجود دارا بودن همه مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی با تمام این مصیبت‌ها دست و پنجه نرم می‌کند.
فرش‌های بی کیفیت افغان در بازار گلستان
یکی از تولیدکنندگان فرش دستبافت در گلستان معتقد است که امروزه به دلیل مشکلات اقتصادی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، دیگر استطاعت خرید فرش دستباف را نداشته و بیشتر فرش ماشینی استفاده می‌کنند.
ماهیره فراخی افزود: تعدادی از افراد سودجو نیز اقدام به وارد کردن فرش‌های بی‌کیفیت افغان در منطقه می‌کنند. اگر همین الان به مسیر راه‌بند مراجعه کنید فروشگاه‌های زیادی را می‌بینید که در حال عرضه فرش بی‌کیفیت افغان هستند.
وی ادامه داد: در فرش افغان به جای پشم طبیعی و رنگرزی گیاهی از کرک استفاده می‌شود و به همین دلیل قیمت تمام شده فرش‌ها کمتر است.
فراخی بیان کرد: در حال حاضر بیشتر فرش گبه تولید می‌کنم که بابت هر متر مربع آن ۷۵۰ هزار تومان به بافنده‌ها هزینه پرداخت می‌کنم. به دلیل مشکلات اقتصادی امروزه فرش ترکمن کمتر خریدار دارد و تنها در صورت سفارش مشتری تولید می‌کنیم.
به گفته وی، برای صادرات فرش هم با مشکلات زیادی همراه هستیم، از مسئولان درخواست دارم زمینه صادرات را برای تولید کنندگان فراهم کنند، علاوه بر پرداخت هزینه بالای گمرک مشکلات قانونی زیادی سرراه صادرات وجود دارد که گره آن تنها به دست مسئولان باز می‌شود.
وی ادامه داد: متاسفانه به دلیل اینکه هزینه دریافتی بابت قالی بافی پایین است، میزان تولید فرش ترکمن و سنتی هر روز در حال کمتر شدن است و بسیاری از بافنده‌ها به سمت کار‌های دیگر نظیر پرتقال چینی، کارگری و کار‌های خدماتی می‌روند حق هم دارند آنها هم باید زندگی کرده و معاش خود را تامین کنند
فراخی افزود: با انکه خودم بیمه ندارم ولی حق بیمه بافنده‌ها را تمام و کمال واریز می‌کنم آن هم نه با نرخ بیمه قالی بافی که با نرخ بیمه تامین اجتماعی که باعث می‌شود، هزینه تولید فرش را بالا ببرد، از مسئولان می‌خواهم شرایطی را فراهم کنند تا قالیبافان از حق بیمه بافندگی بهره‌مند شوند.
تولیدکنندگان فرش خواهان اصلاح فرش هستند
رییس اداره امور فرش اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت گلستان نداشتن تسهیلات سرمایه در گردش با نرخ پایین برای دارندگان پروانه بهره‌برداری تولید فرش را سختی اصلی فعالان این بخش دانست و گفت: تولیدکنندگان فرش دستباف گلستان خواهان پرداخت این گونه تسهیلات برای ادامه فعالیت هستند.
عبدالوهاب صحنه با اشاره به فعالیت ۲۷ واحد تولیدکننده فرش دستباف دارای پروانه بهره برداری در گلستان، اظهار کرد: تعریف نشدن این نوع از تسهیلات اشتغال، هزاران نفر از تولیدکنندگان به ویژه از قشر آسیب‌پذیر و بانوان سرپرست خانوار را تحت تاثیر قرار داده است.
وی افزود: نگاه به تولیدکننده فرش که صد‌ها هنرمند و سرپرست خانوار را به کارگیری و زمینه اشتغال و درآمد خانوار آنان را هر چند ناچیز فراهم کرده است باید همچون واحد صنعتی با اشتغال بالا باشد و حمایت‌های منظمی برای آن تعریف شود.
رییس اداره امور فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت گلستان با اشاره به اینکه در وام مشاغل خانگی پشتیبان، تولیدکننده باید با امضای بافندگان تحت پوشش خود درخواست وام کند، بیان کرد: در خصوص این گونه از تسهیلات، اغلب تولیدکنندگان فرش شیوه نامه آن را نامناسب دانسته و خواهان اصلاح هستند.
صحنه یادآور شد: سال گذشته ۸۰ میلیارد ریال تسهیلات در قالب مشاغل خانگی مستقل در اختیار ۱۵۵ قالیباف گلستان قرار گرفت و همچنین چهار هزار و ۶۰۰ بافنده فرش استان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند.
وی بهبود فضای کسب و کار، افزایش بهره‌وری، رقابت پذیری و کار آفرینی در حوزه فرش، جلب مشارکت‌های مردمی در زمینه سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت تولید و صادرات فرش دستباف، افزایش سهم استان در تولید کیفی و کمی فرش دستباف، حمایت از کارگاه‌های تولید فرش دستباف و بافندگان، تقویت کارگاه‌ها و آموزشگاه‌ها در زمینه فرش دستباف و حرفه‌های مشابه و شناسایی و مدیریت بافندگان را از جمله اهداف اداره کل صنعت، معدن و تجارت گلستان برشمرد.
وی برگزاری رویداد نوآوری و کارآفرینی زنجیره ارزش قالی را از برنامه‌های پیش‌رو در گلستان دانست و گفت: در قالب این رویداد ایده‌های هم‌ردیف با هدف رفع مشکلات موجود و بهبود روش‌ها در طول زنجیره تولید و فروش فرش دستباف با مشارکت مراکز علمی و شرکت‌های دانش بنیان گردآوری می‌شود.
وی افزود: مرکز ملی صنایع خلاق و فرش ایران از چند سال قبل در راستای ایجاد فرصت برای بهره‌برداری مناسب از منابع غنی صنایع فرهنگی و فراهم سازی شرایط رشد و توسعه هنر صنعت فرش دستبافت و با هدف ترویج فرهنگ خلاقیت و نوآوری، شناسایی استعداد‌های خلاق و برقراری ارتباط با آنان، اقدام به برگزاری جشنواره استانی و ملی با مشارکت مراکز علمی و شرکت‌های دانش بنیان در قالب رویداد «نوآوری و کارآفرینی زنجیره ارزش قالی» می‌کند.
رییس اداره امور فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت گلستان ادامه داد: بهره گیری از کارگاه‌های آموزشی در راستای رشد و توسعه فرش دستبافت، استفاده از ایده‌های جدید و نوین کسب و کار در رونق تولید فرش دستباف و گسترش فعالیت‌های پژوهشی در خصوص موضوعات نوآورانه در زنجیره ارزش فرش دستبافت از مهمترین اهداف برگزاری این رویدادها محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: روش‌های حمایتی برای توسعه صنعت فرش دستباف