ثبت جهانی فرش کردی و فرش ترکمن در خراسان شمالی نشان از توانمندی و مهارت هنرمندان این استان در توسعه صنعت فرش دارد همچنین تنوع قومیت ها و فرهنگ ها در خراسان شمالی بستر مناسب برای تولید فرش دستباف را فراهم کرده است در این استان شاهد تنوع در تولید فرش از جمله فرش کردی، ترکی و ترکمن هستیم و فرش ابریشم دو رو در منطقه راز و جرگلان نیز ظرفیت بسیار بالایی برای این منطقه محسوب می شود.
بخش زیادی از فعالان فرش استان در روستاها ساکن هستند و به لحاظ مالی توانایی مناسب برای توسعه اشتغال ندارند از این رو نیاز به حمایت های مالی بیشتری دارند، این بافندگان برای یافتن بازار فروش کالای تولیدی خود نیاز به حمایت ویژه دارند.
صنعت فرش بسیار گسترده است و اشتغالزایی و دستیابی به ارزش افزوده در این صنعت با کمترین هزینه امکان پذیر می شود اما برخی مشکلات سبب شده تا بافندگان و تولیدکنندگان نتوانند به سود مورد انتظار دست یابند که ضعف در بازاریابی و صادرات از جمله آن است.
آنچه که مسلم است حوزه فرش در خراسان شمالی به عنوان خطه هنرپرور در کشور نیاز به توجه و حمایت بیشتری دارد و مسوولان این استان به خوبی به اهمیت و اشتغالزایی این حوزه و تاثیر آن بر زندگی مردم منطقه آگاه هستند اما نیاز به برنامه ریزی بیشتری جهت توسعه این هنر و صنعت در استان وجود دارد.
نبود و یا ضعف زیرساخت ها سبب شده تا تولیدکنندگان و بافندگان نتوانند این صنعت را به جایگاه واقعی برسانند و بافندگان این صنعت با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز در این باره گفت: صادرات، بازاریابی و شناسایی بازار در خارج کشور یکی از مشکلات صنعت فرش است، بخش زیادی از فرش های تولیدی این استان با رویکرد صادرات بافته می‌شود اما اقدام خاص برای رونق صادرات فرش ایجاد نشده است.
مهرداد داودزاده، بافت فرش بدون توجه به ذائقه بازار را از مشکلات تولید این کالا عنوان کرد و افزود: فرش های تولیدی استان مطابق با سلیقه و ذائقه بازار نیست، فرش باید بر اساس نیاز مشتری تولید شود این در حالی است که فرش های استان با طرح های پنج دهه گذشته بافته و تولید می شود.
وی خاطرنشان کرد: باید شرکت و یا تشکلی فعال شود که با حضور در بازارهای بین‌المللی، نیازها و سلایق مشتریان در خارج از کشور را شناسایی و آن را به طراحان و تولیدکنندگان ما ارائه کند، اما چنین شرکت و تشکل هایی در استان فعال نشده است.
داودزاده، برگزاری دوره های آموزشی برای بافندگان را از نیازهای ضروری این تولیدکنندگان عنوان و اظهار کرد: دوره های رنگرزی در شهرستان مرزی راز و جرگلان و دوره مهارت قالیبافی در بجنورد در سال های اخیر برگزار شد تا بخشی از نیازها به آموزش به قالیبافان پاسخ داده شود.
وی خاطرنشان کرد: خراسان شمالی به لحاظ تنوع قومیت ها و فرهنگ ها، ظرفیت های بسیار بالا در تولید فرش دستباف دارد و شاهد تنوع در این زمینه از جمله فرش کردی، ترکی و ترکمن هستیم و فرش ابریشم دو رو که در منطقه راز و جرگلان این استان تولید می شود.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: حدود ۲۷ هزار بافنده فعال در استان ماهانه چهار هزار و ۴۰۰ متر مربع فرش می بافند و در مجموع هشت اتحادیه صنفی، ۱۱ شرکت تعاونی فعال فرش دستباف و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستباف در استان فعالیت می کنند.
وی افزود: در مجموع ماهانه در استان فرش تمام ابریشم ۲۰۰ متر مربع، ظریف کرک و ابریشم ۳۰۰ متر مربع، فرش تجاری(۲۵ تا ۴۰ رج) یکهزار و ۵۰۰ متر مربع، درشت بافت ۲ هزار متر مربع، گبه ۳۰۰ متر مربع و تابلو فرش ۱۰۰ متر مربع بافته می شود که این میزان از فرش تحت تاثیر تحریم ها صادر نمی شود و بیشتر توسط دلالان خریداری و سرانجام این فرش های گرانبها نیز مشخص نیست.
داودزاده اظهار کرد: تحریم و تعهدات ارزی مشکلات زیادی را برای صنعت فرش ایران و خراسان شمالی ایجاد کرده است و از مسوولان درخواست داریم که دوره بازپرداخت تعهد ارزی این هنر را افزایش دهند.
وی تصریح کرد: فرش دستباف با سایر گروه ها و کالاها متفاوت و خواب فروش و زمان تولید آن طولانی است که باید تعهدات ارزی مانند گذشته حذف شود تا به دوران قبل صادرات برگردیم و جایگاه خود را در تولید ناخالص ملی حفظ کنیم.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: اگر فرش دستباف بعد از نفت تحریم شد صرفا به دلیل ارزش دلاری آن نبود بلکه به خاطر میزان اشتغالزایی و فراگیری بالا در صادرات غیرنفتی را شامل می شد. بنابراین باید سعی کنیم تا به این هنر و صنعت بیش از گذشته کمک کنیم ظرفیت های فرش خراسان شمالی معرفی شود.
حمایت های آموزشی از بافندگان
مسوول اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز درباره حمایت از بافندگان فرش در استان گفت: معرفی ظرفیت های موجود در فرش یکی از اقدامات حمایتی از این تولیدکنندگان است، فرش دستباف خراسان شمالی باید در عرصه بین المللی معرفی شود که در این زمینه در دی ماه سال ۱۴۰۰ هفته فرش در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ با حضور یک کنسرسیوم و معرفی هشت برند فرش کشور از جمله فرش دوروی استان همراه شد.
ولی الله تازیکی اظهار کرد: دولت تلاش دارد تا فرش دستباف ایران به دوران اوج خود در تجارت جهانی بازگردد.
اکسپو یا نمایشگاه جهانی، مجموعه نمایشگاهی است که هر پنج سال یک‌بار در یکی از کشورهای مختلف جهان برگزار می‌شود و هر کشور دستاوردهای گوناگونش را در گذشته، حال و آینده به نمایش می‌گذارد.
مسوول اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی افزود: برگزاری جشنواره های مختلف یکی دیگر از اقدامات ارزنده برای معرفی ظرفیت های موجود در صنعت فرش است که در این باره در سال ۱۴۰۲ جشنواره ملی قالی فاخر در شهر اصفهان برگزار شد و سه تخته فرش دستباف تولیدی فعالان این استان در این جشنواره خوش درخشید.
وی افزود: در سال جاری نیز در چهارمین جشنواره قالی فاخر استان اصفهان، فرش ابریشم روستای دویدوخ منطقه راز و جرگلان استان خراسان شمالی حائز رتبه سوم کشوری شد که در این خصوص از تولید کننده نیز تقدیر به عمل آمد.
سالانه ۱۰۰ هزار متر مربع فرش در خراسان شمالی تولید می شود که ۴۰ درصد از آن در داخل کشور و مابقی در خارج کشور فروش می رود. در مجموع ماهانه در استان فرش تمام ابریشم ۲۰۰ متر مربع، ظریف کرک و ابریشم ۳۰۰ متر مربع، فرش تجاری یکهزار و ۵۰۰ متر مربع، درشت بافت ۲ هزار متر مربع، گبه ۳۰۰ متر مربع و تابلو فرش ۱۰۰ متر مربع بافته می شود.
در این استان ۸۵ واحد تولیدی در هنر صنعت فرش دستباف فعال است که از این تعداد ۶ واحد رنگرزی، ۱۰ واحد ابزار فرش دستباف، ۱۰ واحد مرمت و تکمیل فرش، ۱۸ واحد فروش مواد اولیه فرش، ۲ واحد قالیشویی فرش دستباف، چهار واحد طراحی فرش و ۱۵ کارگاه متمرکز قالیبافی و ۲۰ واحد فروش فرش دستباف را عهده دار هستند.
همچنین هشت اتحادیه صنفی، ۱۱ شرکت تعاونی فعال فرش دستباف و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستباف در استان فعالیت می کنند. در این استان ۱۲۰ کارگاه غیرمتمرکز قالی بافی وجود دارد و حدود ۲۷ هزار هنرمند در صنعت فرش خراسان شمالی فعالیت می کنند.